🦕 3 Pierwsze Konstytucje Na Świecie

Definicja: Zgromadzenie Narodowe w Polsce. obradujący wspólnie posłowie i senatorowie; Zgromadzenie Narodowe zbiera się w określonych prawem sytuacjach. 2 kwietnia 1997 r. - Zgromadzenie Narodowe uchwaliło konstytucję. 25 maja 1997 r. - odbyło się ogólnonarodowe referendum konstytucyjne. Co to jest konstytucja? Stany Zjednoczone Rzeczpospolita Francja 1787 rok 1791 rok 1791 rok federalny monarchia konstytucyjna monarchia konstytucyjna senat i izba reprezenatntów | sejm | zgromadzenie prawodawcze prezydent król król sąd najwyższy magistratury sądy sprawiedliwość, Tłumaczenia w kontekście hasła "first anniversary of the Polish Constitution" z angielskiego na polski od Reverso Context: 3 May - the first anniversary of the Polish Constitution, the so-called Constitution of May 3 Władza ustawodawcza: jednoizbowe Zgromadzenie (750 deputowanych) wybierane na 3 lata w demokratycznych wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich, czynne prawo wyborcze 21 lat, bierne 25 lat. Władza wykonawcza: Prezydent wybierany na 4 lata w wyborach powszechnych przez całą męską ludność Francji, w wyborach Okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja były dramatyczne. Jej zwolennicy, wbrew regulaminowi sejmu i przy histerycznych protestach opozycji, zaprzysięgli nowe prawo, które całkowicie zmieniało ustrój Rzeczpospolitej. Chcieli w ten sposób unowocześnić system rządów i uniezależnić się od Rosji. Tajne prace nad Uchwałą rządową Hugo Kołłątaj W prace nad nowym prawem Polska, Rzeczpospolita Polska ( RP) – państwo unitarne [9] w Europie Środkowej [10], położone między Morzem Bałtyckim na północy a Sudetami i Karpatami na południu, w przeważającej części w dorzeczu Wisły i Odry. Od północy Polska graniczy z Rosją (z jej obwodem królewieckim) i Litwą, od wschodu z Białorusią i Ukrainą W którym roku uchwalono konstytucje ? chodzi tu o temat "powstanie państwa polskiego,pierwsze rządy" Jak uchwalono konstytucję w III RP. 19 listopada 2018. 7 minut czytania. mat. pr. Tekst konstytucji, przyjętej 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe, uzyskał formalną aprobatę społeczeństwa, głosującego w referendum. Rozdrobnienie sceny politycznej, a następnie dominacja formacji wywodzących się z kręgów władzy w Peerelu Po wielu protestach klimatycznych wybrano 155 Chilijczyków, którzy napiszą nową konstytucję. Do zmian skłoniło ich postępujące globalne ocieplenie. Nowy dokument określi więc nie tylko rządy w kraju, ale też wskaże kierunek dla gospodarki opierającej się na wydobyciu litu. Metal ten jest jednym z głównych składników baterii. Anna Kruszyńska (PAP) 232 lata temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na stany. Nawet ogólna charakterystyka Konstytucji 3 maja pozwala uznać, że rozpoczęta reforma dawała ogromną szansę ewoluowania polskiego ustroju społecznego i politycznego w kierunku stworzenia państwa prawdziwie suwerennego i samowładnego. Reformatorzy wybrali drogę ewolucyjnych zmian łączących nowe idee z tradycją i kulturą polityczną oraz prawną ugruntowaną w polskim modelu Wyjaśniamy. Święto Konstytucji 3 Maja - obchody (Flickr, Kancelaria Sejmu/Paweł Kula) 3 maja 1971 uchwalona została Konstytucja 3 Maja. Była to nie tylko pierwsza uchwała zasadnicza w Polsce, ale również jedna z pierwszych na świecie. Wcześniej wprowadzono jedynie konstytucję amerykańską i korsykańską. qrq3SZC. 230 lat temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na niemal od początku XVIII w. była państwem niesuwerennym. Z tego, że uzależniona od wschodniego sąsiada Rzeczpospolita jest słaba, a jej ustrój wymaga naprawy, zdawano sobie sprawę już w latach dwudziestych XVIII w. Na potrzeby przemian wskazywali król Stanisław August Poniatowski oraz Familia Czartoryskich, jednak kiedy wbrew stanowisku Rosji próbowali te reformy przeforsować, Polska zapłaciła za to pierwszym rozbiorem Z doświadczenia rozbioru Poniatowski wyciągnął wniosek – nie może kolejny raz narazić Rzeczypospolitej na gniew Katarzyny II. Z reform nie zrezygnował, ale chciał ich dokonywać za zgodą carycy. Polityczne plany króla dotyczące sojuszu z Rosją rozmijały się jednak z nastrojami społeczeństwa, które miało dość rosyjskiej hegemonii, a skonfederowany sejm stał się widownią nastrojów antyrosyjskich, podsycanych dodatkowo przez Prusy. Caryca prowadząc wojnę z Turcją i Szwecją, udawała obojętność wobec działań Warszawy, co dało sejmowi możliwość czteroletniej działalności Ster przejął zorientowany proprusko Ignacy Potocki, przywódca reformatorskiej części opozycji. Opozycja ta zdobyła w sejmie większość, którą stracił Stanisław August, szykanowany jako zwolennik orientacji prorosyjskiej. Sejm Czteroletni rozpoczął obrady w 1788, jednak dopiero latem 1790 r. wprowadzono do sejmu sporządzony w duchu ideologii republikańskiej projekt nowej konstytucji autorstwa Ignacego Potockiego. Osłabiał on władzę króla, czynił bezsilnym rząd, a sejmowi kazał tworzyć ustawy z większości instrukcji poselskich, hegemonem z kolei miały być sejmiki. Projekt likwidował także wolną elekcję i ustanawiał tron dziedziczny. Dyskusja w kwestii sukcesji ożywiła dawne obawy przed monarchą do tego stopnia, że pozostającym w sejmie klientom wrogich mu magnatów udało się nie dopuścić do sukcesji – zgodzono się jedynie na elekcję następcy za życia Stanisława Augusta. W listopadzie odbyły się sejmiki poselskie. Znaczące zwycięstwo wyborcze odniósł Stanisław August, który odzyskał w parlamencie większość, natomiast koncepcja Potockiego dotycząca rządzenia Rzecząpospolitą została przez sejmiki skompromitowana. W tej sytuacji 4 grudnia Potocki poprosił Stanisława Augusta o napisanie nowego projektu konstytucji. W trakcie tego spotkania ustalono, że projekt konstytucji będzie przygotowany w sekrecie pod kierunkiem króla, a następnie przedstawiony sejmowi w całości do zatwierdzenia. Od końca grudnia król pracował nad projektem ustawy zasadniczej, która miała wyraźnie monarchistyczny kierunek. Kiedy Ignacy Potocki otrzymał w styczniu projekt, naniósł wiele poprawek, tym razem w duchu republikańskim. Prace toczyły się na Zamku Królewskim w bardzo wąskim gronie, wymieniającym się kolejnymi wersjami projektu. Do grona oprócz Stanisława Augusta i Ignacego Potockiego należał marszałek koronnej konfederacji sejmowej Stanisław Małachowski, wpływowy publicysta ksiądz Hugo Kołłątaj i zaufany króla – poseł krakowski Aleksander Linowski. Pomiędzy Potockim a Poniatowskim pośredniczył Włoch Scipione Piattoli, sekretarz króla. Początkowo teksty proponowane pod dyskusję były spisywane po francusku, dopiero pod koniec prac ostateczny projekt został zredagowany przez ks. Kołłątaja na język polski. Projekt był gotowy już w marcu, wówczas zaczęto go ujawniać także innym posłom i senatorom. Z tego względu nie udało się do końca zachować tajemnicy przed konserwatywną, staropolską opozycją. Trzeba było zatem przyspieszyć o dwa dni termin przedłożenia sejmowi „Ustawy Rządowej”, planowany pierwotnie na 5 maja. Przedłożenie sejmowi ustawy zmieniającej ustrój zaplanowano na okres tuż po świętach Wielkanocnych, kiedy większość posłów nie powróciła jeszcze do Warszawy, ponieważ obawiano się sprzeciwów konserwatystów. 2 maja 1791 r. w Pałacu Radziwiłłowskim odczytano projekt konstytucji, którą wspierać nazajutrz w sejmie obiecało ponad 100 posłów i senatorów. Przebieg sesji był wyreżyserowany. 3 maja 1791 r., po otwarciu obrad sejmowych, odczytano odpowiednio dobrane depesze dyplomatyczne, z których wynikało, że Polsce grozi kolejny rozbiór. Ignacy Potocki zwrócił się do króla, aby „odkrył widoki swoje ku ratowaniu ojczyzny”. Stanisław August odparł, że otrzymał projekt ustawy rządowej, nie ujawniając jej autora. Gdy tekst odczytano, wzbudził on wiele głosów sprzeciwu. Oponenci, którzy byli jednak w mniejszości, nastawali zwłaszcza na artykuł o dziedziczności tronu. Przed Zamkiem Królewskim obstawionym przez dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego oddziały garnizonu warszawskiego już od wczesnego ranka 3 maja gromadził się rozentuzjazmowany tłum, gotów w razie potrzeby ratować Konstytucję przed jej przeciwnikami. Sesja trwała siedem godzin. Uchwalenie Ustawy Rządowej udało się przeforsować przez aklamację, a król uroczyście zaprzysiągł konstytucję Zdawano sobie sprawę z podniosłości tego czynu. Sejmujący mieli przekonanie, że ratują państwo przed upadkiem. Po przyjęciu Konstytucji udano się do pobliskiej kolegiaty św. Jana, aby odśpiewać „Te Deum laudamus”. Konstytucja była przełomowa z wielu punktów widzenia. Umożliwiła sprawne działanie sejmu, z którego wyrugowano „liberum veto”, wprowadzono głosowanie większością, a decyzje sejmu nie mogły być kwestionowane przez sejmiki. Stworzyła sprężystą władzę wykonawczą z rządem zwanym Strażą Praw i „niemalowanym” (realnie, a nie tylko formalnie działającym) królem na czele, przyjmując monteskiuszowski trójpodział władzy. Sukcesja tronu zastąpiła wolną elekcję, przy czym wyznaczony na następcę po Stanisławie Auguście Elektor Saski nie miał syna – przyszłą dynastię miał tworzyć mąż jego córki, „infantki polskiej”. Ustawa Rządowa rozszerzyła również podmiot polskiej demokracji – mieszczanie, choć nie stanowili osobnej izby parlamentu, zyskali realny wpływ na ustawodawstwo przez swoich „ablegatów”. Chłopów uznano za integralną część narodu i „najdzielniejszą kraju siłę”. Władza sądownicza pozostawała oddzielna od ustawodawczej i wykonawczej. Konstytucja traktowała religię rzymsko-katolicką jako panującą, jednak wszystkim innym wyznaniom zapewniała również tolerancję. Naród, uznany za hegemona, choć nie cały, jednak miał wpływ na rządy. Pozbawieni praw politycznych pozostali chłopi, odebrano je również szlachcie-gołocie, która jako klientela magnatów często zakłócała przebieg sejmików. Na szczególną uwagę w sprawach społecznych zasługuje artykuł o miastach królewskich, który został uchwalony 18 kwietnia i włączony do Ustawy Rządowej 3 maja. Mieszczanie otrzymali bowiem najważniejsze przywileje przysługujące dotąd tylko szlachcie, takie jak prawo nietykalności osobistej i majątkowej, prawo nabywania dóbr ziemskich, dostęp do niemal wszystkich stanowisk oraz realny udział we władzy, pełną autonomię administracyjną i sądową w miastach. Rok obowiązywania reform wynikających z Konstytucji pokazał, że jej rozwiązania zapewniły sprawne działanie państwa Również z zagranicy docierały bardzo pozytywne oceny tych reform. Społeczeństwo nabrało wówczas przekonania, że w pierwszym momencie, kiedy zniknął nacisk ze strony Rosji – bo były to cztery lata (pozornej) suwerenności – potrafiło swój kraj odrodzić i uratować. Wielka reforma została zniweczona już w połowie 1792 r. Było to związane z militarną interwencją Rosji, wezwaną przez konserwatywną opozycję w formie konfederacji targowickiej. Po upadku Rzeczypospolitej Konstytucja 3 maja stała się symbolem wielkich dokonań i dowodem na to, że można było stworzyć silne, sprawne i nowoczesne państwo. Jej legenda pobudzała do walk o jego odrodzenie przez cały okres zaborów. Polacy dzięki przyjęciu Konstytucji 3 maja odzyskali poczucie własnej wartości i szacunek dla swego politycznego dziedzictwa. W latach niewoli były to ważne czynniki wzmacniające wolę walki o odzyskanie państwowości. Anna Kruszyńska (PAP) liv/ Wawrzyniec GoślickiCharles Henry LeeStanisław August Poniatowski Thomas Jefferson | Louis LittlepagePhilip Mazzei | James MadisonDavid Humphreys | Joe Barlow Wyraźne podobieństwa między polską a amerykańską konstytucją i kulturą polityczną są kolejnym fenomenem, zakorzenionym w historii wschodnich ziem byłej Rzeczypospolitej. Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1789 r. była pierwszą, nowoczesną “ustawą zasadniczą” w historii świata. Niedługo po niej została przegłosowana przez parlament Polski-Litwy konstytucja 3 maja 1791 r. Była ona znacznie mniej postępowa niż jej amerykański odpowiednik, ale przekształciła Rzeczpospolitą w monarchię parlamentarną z wyraźnym podziałem na władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Konstytucja amerykańska pozostawała pod silnym wpływem brytyjskiej filozofii politycznej, często inspirowanej ideami, które rozwinęły się w innych krajach europejskich, w tym w Polsce. Na przykład książka Wawrzyńca Goślickiego (1530-1607) z 1568 r. “De optimo senatore” była trzykrotnie tłumaczona na język angielski przed rewolucją amerykańską. Praca ta odegrała sporą rolę w kształtowaniu brytyjskiej myśli politycznej. Książka wzbudziła zainteresowanie królowej Elżbiety I. William Szekspir wykorzystał nawet wizerunek senatora z książki jako wzór dla Poloniusza w swoim arcydziele Hamlet. W swej istocie książka Goślickiego promuje ideę, że niezbędna jest kontrola nad rządzącymi i równowaga między różnymi władzami, właśnie dlatego rządy prawa powinny obowiązywać wszystkich, w tym władców. Oczywiście Goślicki nigdy nie napisał, że „wszyscy ludzie rodzą się równi” jednak stwierdził, że „czasami ludzie sprowokowani i poirytowani tyranią oraz uzurpatorstwem króla sprawiedliwie bronią niewątpliwego prawa i swoich swobód i drogą dobrze zorganizowanego sprzysiężenia lub przy użyciu broni zrzucają jarzmo, wypędzając swych panów i władców, i biorą władzę całkowicie w swoje ręce”. Książka najprawdopodobniej wpłynęła na język i filozofię amerykańskiej konstytucji. Rzeczywiście, prezydent Thomas Jefferson (1743-1826) miał książkę w swojej bibliotece i dobrze poznał jej tezy. Wawrzyniec Goślicki był biskupem rzymskokatolickim Kamieńca Podolskiego, Chełma i Przemyśla, miast położonych na ziemiach wschodnich Rzeczpospolitej. Goślicki odegrał kluczową rolę w unii brzeskiej (1596) łączącej część ruskiej cerkwi prawosławnej z Rzymem, co doprowadziło do powstania cerkwi greckokatolickiej. Konstytucja Stanów Zjednoczonych, Źródło: Shutterstock Większość ojców założycieli konstytucji 3 maja urodziła się na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, Do przygotowania i ratyfikacji konstytucji przyczynił się król Stanisław August Poniatowski (panowanie 1764-1795), który urodził się na Polesiu w dzisiejszej Białorusi. Jego matka należała do rodziny Czartoryskich potężnej Familii arystokratycznej pochodzenia litewsko-ruskiego. Czartoryscy wywodzili się z dynastii Jagiellonów. Przed wyborem na króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego Stanisław August reprezentował różne wschodnie regiony w parlamencie polsko-litewskim oraz zajmowała stanowiska w samorządzie w tej części Rzeczpospolitej. W 1765 r. król Stanisław August Poniatowski uczynił swoim adiutantem Charlesa Henry’ego Lee (1732-1782), anglo-amerykańskiego oficera. W kolejnych latach Lee służył jako generał Armii Kontynentalnej podczas amerykańskiej wojny o niepodległość (1775-1783). Był zastępcą George’a Washingtona, ale często kłócił się ze swoim przełożonym przez co został usunięty w wojska. Generał Lee urodził się w Anglii, ale służył przez sześć lat w Ameryce Północnej w armii brytyjskiej podczas wojny francusko-indiańskiej (1754-1763). Zadomowił się w kulturze rdzennych Amerykanów. Żył wśród Irokezów, potężnej konfederacji plemiennej, która kontrolowała wschodnie regiony Wielkich Jezior. Społeczeństwo irokeskie było matriarchalne. Kobiety zajmowały kluczowe pozycje w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. W 1988 roku Kongres USA uchwalił rezolucję uznającą wpływ systemu konfederacji Irokezów na Konstytucję amerykańską. Lee poślubił Indiankę, córkę ważnego wodza, z którą miał bliźniaków. Został przyjęty do klanu i otrzymał imię Ounewateriku, czyli „Wrząca Woda”, co najprawdopodobniej odnosiło się do jego porywczego charakteru. Jako członek klanu miał prawo do zasiadania w radzie konfederacji. Lee nauczył się także mówić płynnie jednym z języków Irokezów. Co ciekawe, król pruski Fryderyk Wielki (1740-1786) uzasadniał swoją ekspansję terytorialną kosztem Polski, porównując Polaków do Irokezów. Independence Hall w Filadelfii, Źródło: Shutterstock Według Philippa Papasa, autora biografii generała Lee, jego „radykalizm polityczny ukształtował się w Europie Wschodniej i im dłużej tam przebywał, tym bardziej radykalne stawały się jego poglądy. Uważał, że polityka Europy Wschodniej i konflikty społeczne świadczyły o despotycznych i skorumpowanych reżimach absolutystycznych, które dominowały w regionie. Szczególnie niepokoiły go masy chłopów, którzy zostali zdegradowani do pańszczyzny. Lee był świadkiem, jak polscy chłopi pańszczyźniani wykonują ciężkie prace i są regularnie maltretowani.” Lee czuł empatię wobec sytuacji polskich chłopów, opisując ją jako „największy horror niewolnictwa”. W 1774 roku generał Lee opublikował broszurę, w której przekonywał, że kryzys, który rozwinął się między Wielką Brytanią a Amerykanami od zakończenia wojny francuskiej i indiańskiej, nie był jedynie sporem między metropolią a kolonią. Był częścią toczącej się uniwersalnej walki o wolność człowieka przeciwko tyranii. Lee postulował ustanowienie systemu demokratycznego opartego na masowej partycypacji politycznej, wolności sumienia i powszechnej edukacji. Amerykańscy rewolucjoniści podzielali zaangażowanie Lee w walkę na rzecz niepodległości, jednak niewielu miało równie radykalne poglądy społeczno-polityczne. Wampum Hiawathy, Flaga Ligii Irokezkiej, Źródło: Shutterstock W 1769 r. Lee został generałem majorem w armii polskiej i wziął udział w wojnie rosyjsko-tureckiej oraz walczył z konfederacją barską na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej. Konfederaci w sojuszu z Turkami i Tatarami walczyli przeciwko rosyjskiej dominacji i królowi. Zainteresowanie Lee nieregularną i partyzancką taktyką, które zaczęło się kształtować podczas jego pierwszego pobytu w Ameryce Północnej (1754-1760), rozwinęło się w pełni podczas wojny konfederatami. Stwierdził z sarkazmem, że „metoda prowadzenia wojny przez konfederację barską jest tak łagodna jak… w Ameryce”. Lee gorąco promował taktykę „uderz i uciekaj” podczas rewolucji amerykańskiej. Jego zdaniem armia amerykańska powinna unikać walki w otwartym polu z zawodowymi siłami brytyjskimi. Zamiast tego powinna polegać na wojnie partyzanckiej. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku Stanisław August Poniatowski z uwagą śledził debaty międzynarodowe toczące się na temat praw amerykańskich kolonistów. Solidaryzował się z amerykańską walką z Imperium Brytyjskim i zaprosił do swojej służby kolejnych Amerykanów. W 1786 r. nadał Louisowi Littlepage (1762–1802) z Wirginii stopień szambelana i uczynił go swoim „pierwszym poufnym sekretarzem”. W 1794 r. Littlepage przyłączył się do powstania kościuszkowskiego i brał udział w obronie Wilna przed Rosjanami. W 1788 r. Stanisław August Poniatowski mianował na oficjalnego przedstawiciela w Paryżu włoskiego lekarza Filipa Mazzei (1730-1816). Mazzei był bliskim przyjacielem prezydenta Thomasa Jeffersona. Podczas rewolucji amerykańskiej pomagał w zakupie broni dla strony amerykańskiej. Polski system polityczny stał się ważnym tematem dyskusji amerykańskich Ojców Założycieli podczas Konwencji Konstytucyjnej w Filadelfii w 1787 roku. Alexander Hamilton, odnosząc się do elekcji polskiego króla, zaproponował, by prezydenta USA wybierać dożywotnio. James Madison (1751-1836) odrzucił ten pomysł, wyrażając obawę, że w przyszłości obce rządy mogą ingerować w wybór prezydenta, tak jak miało to miejsce w przypadku wyboru króla Polski. W tym okresie Alexander Hamilton, James Madison i John Jay, pod zbiorowym pseudonimem „Publius”, opublikowali “Federalistę”, zbiór artykułów i esejów napisanych dla promowania ratyfikacji konstytucji. W książce kilkakrotnie wspomina się o Polsce, zwykle jako przykład problemów wynikających z konfederacyjnej formy rządów. Madison określił rząd Polski jako „mieszankę arystokracji i monarchii w ich najgorszych postaciach […] nienadających się do samorządności” i będący „na łasce potężnych sąsiadów”. „Najgorsze formy”, o których wspomina Madison, obejmowały liberum veto, które umożliwiało każdemu posłowi wymuszenie natychmiastowego zakończenia sesji i unieważnienie wszelkich uchwalonych już ustaw. Był to chyba najbardziej uderzający przykład słabości strukturalnych polsko-litewskiego systemu politycznego w XVIII wieku. Wśród posłów stosujących liberum veto zdecydowanie dominowali przedstawiciele wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Ta nadreprezentacja była spowodowana tym, że wschodnie ziemie Rzeczypospolitej były zdominowane przez potężne rody magnackie. Polska niemal od początku XVIII w. była państwem niesuwerennym. Z tego, że uzależniona od wschodniego sąsiada Rzeczpospolita jest słaba, a jej ustrój wymaga naprawy, zdawano sobie już sprawę w latach dwudziestych XVIII w. Na potrzeby przemian wskazywali król Stanisław August Poniatowski oraz Familia Czartoryskich, jednak kiedy wbrew stanowisku Rosji próbowali te reformy przeforsować, Polska zapłaciła za to pierwszym rozbiorem. Z doświadczenia rozbioru Poniatowski wyciągnął wniosek – nie może kolejny raz narazić Rzeczypospolitej na gniew Katarzyny II. Z reform nie zrezygnował, ale chciał ich dokonywać za zgodą carycy. Polityczne plany króla dotyczące sojuszu z Rosją rozmijały się jednak z nastrojami społeczeństwa, które miało dość rosyjskiej hegemonii, a skonfederowany sejm stał się widownią nastrojów antyrosyjskich, podsycanych dodatkowo przez Prusy. Caryca prowadząc wojnę z Turcją i Szwecją, udawała obojętność wobec działań Warszawy, co dało sejmowi możliwość czteroletniej działalności. Ster przejął zorientowany proprusko Ignacy Potocki, przywódca reformatorskiej części opozycji. Opozycja ta zdobyła w sejmie większość, którą stracił Stanisław August, szykanowany jako zwolennik orientacji prorosyjskiej. Sejm Czteroletni rozpoczął obrady w 1788, jednak dopiero latem 1790 r. wprowadzono do sejmu sporządzony w duchu ideologii republikańskiej projekt nowej konstytucji autorstwa Ignacego Potockiego. Osłabiał on władzę króla, czynił bezsilnym rząd, a sejmowi kazał tworzyć ustawy z większości instrukcji poselskich, hegemonem z kolei miały być sejmiki. Projekt likwidował także wolną elekcję i ustanawiał tron dziedziczny. Dyskusja w kwestii sukcesji ożywiła dawne obawy przed monarchą do tego stopnia, że pozostającym w sejmie klientom wrogich mu magnatów udało się nie dopuścić do sukcesji – zgodzono się jedynie na elekcję następcy za życia Stanisława Augusta. W listopadzie odbyły się sejmiki poselskie. Znaczące zwycięstwo wyborcze odniósł Stanisław August, który odzyskał w parlamencie większość, natomiast koncepcja Potockiego dotycząca rządzenia Rzecząpospolitą została przez sejmiki skompromitowana. W tej sytuacji 4 grudnia Potocki poprosił Stanisława Augusta o napisanie nowego projektu konstytucji. W trakcie tego spotkania ustalono, że projekt konstytucji będzie przygotowany w sekrecie pod kierunkiem króla, a następnie przedstawiony sejmowi w całości do zatwierdzenia. Od końca grudnia król pracował nad projektem ustawy zasadniczej, która miała wyraźnie monarchistyczny kierunek. Kiedy Ignacy Potocki otrzymał w styczniu projekt, naniósł wiele poprawek, tym razem w duchu republikańskim. Prace toczyły się na Zamku Królewskim w bardzo wąskim gronie, wymieniającym się kolejnymi wersjami projektu. Do grona oprócz Stanisława Augusta i Ignacego Potockiego należał marszałek koronnej konfederacji sejmowej Stanisław Małachowski, wpływowy publicysta ksiądz Hugo Kołłątaj i zaufany króla – poseł krakowski Aleksander Linowski. Pomiędzy Potockim a Poniatowskim pośredniczył Włoch Scipione Piattoli, sekretarz króla. Początkowo teksty proponowane pod dyskusję były spisywane po francusku, dopiero pod koniec prac ostateczny projekt został zredagowany przez ks. Kołłątaja na język polski. 3 maja zamiast 5 maja Projekt był gotowy już w marcu, wówczas zaczęto go ujawniać także innym posłom i senatorom. Z tego względu nie udało się do końca zachować tajemnicy przed konserwatywną, staropolską opozycją. Trzeba było zatem przyspieszyć o dwa dni termin przedłożenia sejmowi „Ustawy Rządowej”, planowany pierwotnie na 5 maja. Przedłożenie sejmowi ustawy zmieniającej ustrój zaplanowano na okres tuż po świętach Wielkanocnych, kiedy większość posłów nie powróciła jeszcze do Warszawy, ponieważ obawiano się sprzeciwów konserwatystów. 2 maja 1791 r. w Pałacu Radziwiłłowskim odczytano projekt konstytucji, którą wspierać nazajutrz w sejmie obiecało ponad 100 posłów i senatorów. Przebieg sesji był wyreżyserowany. 3 maja 1791 r., po otwarciu obrad sejmowych, odczytano odpowiednio dobrane depesze dyplomatyczne, z których wynikało, że Polsce grozi kolejny rozbiór. Ignacy Potocki zwrócił się do króla, aby „odkrył widoki swoje ku ratowaniu ojczyzny”. Stanisław August odparł, że otrzymał projekt ustawy rządowej, nie ujawniając jej autora. Gdy tekst odczytano, wzbudził on wiele głosów sprzeciwu. Oponenci, którzy byli jednak w mniejszości, nastawali zwłaszcza na artykuł o dziedziczności tronu. Przed Zamkiem Królewskim obstawionym przez dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego oddziały garnizonu warszawskiego już od wczesnego ranka 3 maja gromadził się rozentuzjazmowany tłum, gotów w razie potrzeby ratować Konstytucję przed jej trwała siedem godzin. Uchwalenie Ustawy Rządowej udało się przeforsować przez aklamację, a król uroczyście zaprzysiągł konstytucję. Zdawano sobie sprawę z podniosłości tego czynu. Sejmujący mieli przekonanie, że ratują państwo przed upadkiem. Po przyjęciu Konstytucji udano się do pobliskiej kolegiaty św. Jana, aby odśpiewać „Te Deum laudamus”. Konstytucja była przełomowa z wielu punktów widzenia. Umożliwiła sprawne działanie sejmu, z którego wyrugowano „liberum veto”, wprowadzono głosowanie większością, a decyzje sejmu nie mogły być kwestionowane przez sejmiki. Stworzyła sprężystą władzę wykonawczą z rządem zwanym Strażą Praw i „niemalowanym” (realnie, a nie tylko formalnie działającym) królem na czele, przyjmując monteskiuszowski trójpodział władzy. Sukcesja tronu zastąpiła wolną elekcję, przy czym wyznaczony na następcę po Stanisławie Auguście Elektor Saski nie miał syna – przyszłą dynastię miał tworzyć mąż jego córki, „infantki polskiej”. Ustawa Rządowa rozszerzyła również podmiot polskiej demokracji – mieszczanie, choć nie stanowili osobnej izby parlamentu, zyskali realny wpływ na ustawodawstwo przez swoich „ablegatów”. Chłopów uznano za integralną część narodu i „najdzielniejszą kraju siłę”. Władza sądownicza pozostawała oddzielna od ustawodawczej i wykonawczej. Konstytucja traktowała religię rzymsko-katolicką jako panującą, jednak wszystkim innym wyznaniom zapewniała również tolerancję. Naród, uznany za hegemona, choć nie cały, jednak miał wpływ na rządy. Pozbawieni praw politycznych pozostali chłopi, odebrano je również szlachcie-gołocie, która jako klientela magnatów często zakłócała przebieg sejmików. Na szczególną uwagę w sprawach społecznych zasługuje artykuł o miastach królewskich, który został uchwalony 18 kwietnia i włączony do Ustawy Rządowej 3 maja. Mieszczanie otrzymali bowiem najważniejsze przywileje przysługujące dotąd tylko szlachcie, takie jak prawo nietykalności osobistej i majątkowej, prawo nabywania dóbr ziemskich, dostęp do niemal wszystkich stanowisk oraz realny udział we władzy, pełną autonomię administracyjną i sądową w miastach. Rok obowiązywania reform wynikających z Konstytucji pokazał, że jej rozwiązania zapewniły sprawne działanie państwa. Również z zagranicy docierały bardzo pozytywne oceny tych reform. Społeczeństwo nabrało wówczas przekonania, że w pierwszym momencie, kiedy zniknął nacisk ze strony Rosji – bo były to cztery lata (pozornej) suwerenności – potrafiło swój kraj odrodzić i reforma została zniweczona już w połowie 1792 r. Było to związane z militarną interwencją Rosji, wezwaną przez konserwatywną opozycję w formie konfederacji targowickiej. Po upadku Rzeczypospolitej Konstytucja 3 maja stała się symbolem wielkich dokonań i dowodem na to, że można było stworzyć silne, sprawne i nowoczesne państwo. Jej legenda pobudzała do walk o jego odrodzenie przez cały okres zaborów. Polacy dzięki przyjęciu Konstytucji 3 maja odzyskali poczucie własnej wartości i szacunek dla swego politycznego dziedzictwa. W latach niewoli były to ważne czynniki wzmacniające wolę walki o odzyskanie państwowości. Źródło: PAP Konstytucja 3 Maja była pierwszą w Europie tzw. konstytucją formalną - a więc spisaną w formie jednolitego aktu prawnego. W czasie gdy ją uchwalano w Europie istniała już jednak jedna monarchia o charakterze monarchii konstytucyjnej - była to Wielka Brytania, w której konstytucja istniała w sensie materialnym - jako ogół norm i zasad dotyczących wykonywania władzy zapisanych w różnych aktach prawnych lub będących elementem tradycji prawnej. Historycznie pierwszym takim aktem była Wielka Karta Swobód (Magna Charta Libertatum) z 1215 roku, która ograniczała królewską wszechwładzę (po jej uchwaleniu król nie mógł np. uwięzić przedstawicieli wyższych stanów bez wyroku ani odebrać im majątku, nie mógł też odmawiać nikomu prawa do odwołania się do wymiaru sprawiedliwości), ale nie odbierała jeszcze monarsze realnej władzy. Jednak już Ustawa o prawach z 1689 roku położyła podwaliny pod obowiązującą do dziś formułę, zgodnie z którą król panuje, ale nie rządzi - ponieważ dawała przewagę nad monarchą parlamentowi. Od 1689 roku brytyjski monarcha nie mógł już - bez zgody parlamentu - zawieszać stosowania ustanowionego przez parlament prawa, nakładać podatków bez zgody parlamentu czy utrzymywać stałej armii w czasie pokoju. Wraz z Ustawą o następstwie tronu, która wprowadziła nakaz kontrasygnaty królewskich aktów (konieczności podpisania ich przez innego przedstawiciela władzy wykonawczej) oraz zakazywała królowi usuwać sędziów stworzyła ona fundament monarchii konstytucyjnej w formie, która funkcjonuje w Wielkiej Brytanii do dziś. Warto też pamiętać o konstytucji Korsyki - przyjętej w 1755 roku przez mieszkańców wyspy, którzy zbuntowali się przeciwko rządom Genueńczyków i utworzyli Republikę Korsyki z konstytucją dającą prawo do głosowania wszystkim mężczyznom w wieku powyżej 25 lat oraz przekazującą władzę w ręce wybieranego na trzyletnią kadencję parlamentu. Konstytucja obowiązywała do 1769 roku, gdy Korsyka została anektowana przez Francję. Za pierwszą spisaną konstytucję na świecie uznaje się jednak konstytucję amerykańską - uchwalona w 1787 roku i - podobnie jak brytyjska, materialna konstytucja - obowiązująca do dziś. Konstytucja amerykańska jest znacznie mniej szczegółowa od większości innych konstytucji co pozwala elastyczniej dostosowywać ją - w wyniku wykładni/wyroków Sądu Najwyższego - do zmieniającej się rzeczywistości. Charakterystyczną cechą tej konstytucji jest to, że jej częścią są wszystkie przyjmowane do niej poprawki - jest ich jak dotąd 27 - przy czym np. poprawka 21 znosi poprawkę 18 (druga wprowadzała prohibicję, pierwsza ją znosi). Konstytucja 3 Maja to druga spisana konstytucja na świecie i pierwsza w Europie, a zarazem pierwsza, która nie przetrwała do dzisiejszych czasów - obowiązywała w latach 1791-1793, a upadła w wyniku przegranej wojny I RP z Rosją i II rozbioru Polski. Między 1791 a 1815 rokiem szereg konstytucji i dokumentów o randze konstytucyjnej uchwalono we Francji, która od monarchii, przez republikę oraz cesarstwo powróciła znów do monarchii. Z kolei w 1814 roku uchwalono konstytucję Norwegii - drugą po amerykańskiej najdłużej obowiązującą konstytucję formalną na świecie (obowiązuje do dziś). 3 maja 1791 roku tzw. Sejm Wielki uchwalił Konstytucję 3 Maja (tzw. Ustawę Rządową) - pierwszy tego typu dokument w Europie, a drugi na świecie (po konstytucji amerykańskiej). Rocznica tego wydarzenia obchodzona jest jako święto państwowe. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja miało, w zamyśle jej autorów, uchronić Rzeczpospolitą Obojga Narodów przed upadkiem dzięki wzmocnieniu władzy wykonawczej i osłabieniu niewydolnych instytucji demokracji szlacheckiej (ze słynnym liberum veto na czele). W rzeczywistości przyjęcie prawa, które mogłoby wzmocnić pozycję Polski przyspieszyło upadek kraju - w dwa lata po przyjęciu Konstytucji 3 Maja, po przegranej wojnie z Rosją, Rzeczpospolita straciła większość pozostawionego jej po I rozbiorze terytorium na rzecz Rosji i Prus, a w 1795 roku państwo ostatecznie zniknęło z mapy Europy po nieudanym powstaniu kościuszkowskim. Mimo tych niepowodzeń konstytucję uważa się za dokument jak na ówczesne czasy nowoczesny, wprowadzający postulowany przez Monteskiusza podział władzy na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Dzień 3 maja był świętem państwowym do momentu upadku Rzeczpospolitej - w czasach zaborów świętowanie przyjęcia Konstytucji było zakazane. Obchody Święta Konstytucji przywrócono w 1919 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Świętowanie rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja zostało ponownie zakazane po upadku państwa w 1939 roku. Po wyzwoleniu Polski przez Armię Czerwoną 3 maja świętowano jedynie w 1945 i 1946 roku, a w styczniu 1951 roku oficjalnie zdelegalizowano obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. W 1981 roku powrócono do świętowania rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, a od 1990 roku dzień ten stał się jednym z najważniejszych świąt państwowych. Od 2007 roku Święto Konstytucji 3 Maja obchodzi również Litwa, tworząca w 1791 roku wraz z Polską Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

3 pierwsze konstytucje na świecie